Facebook Twitter WhatsApp

İstanbul övliyaları demək

Sual: Təsəvvüf düşməni iki Abduhçu yazıçı, “İstanbul övliyaları demək yanlışdır. Övliya, vəlinin cəmidir. Cəmin cəmi olmaz” deyir. Türkcəyə yerləşmiş olan belə kəlimələri Türklərin istifadə etdiyi kimi istifadə etməkdə bir zərər vardırmı?

CAVAB

Abduhçu yazıçıların, Əhli sünnət kitablarına ləkə ata bilmək üçün başqa bir xəta tapa bilməyib, “Cəmin cəmi olmaz” demələri iki yöndən yanlışdır:

Ərəbcədəki bir çox cəm kəlimə, Türkcəyə tək olaraq keçmişdir. Ərəbcədə xəta olsa da Türkcədə olmaz. Aşağıdakı qalın hərfli kəlimələr, Ərəbcədə cəm olduğu halda, Türkcədə tək olaraq işlədilir. Bir neçə nümunə verək:

Şaqi = Eşqiya, şəkil = eşqal, vələd = övlad, tacir = tüccar, fəqir = füqara, rızıq = ərzaq, ixrac = ixracat, idxal= idxalat, sinif = əsnaf, misil = əmsal, buud = əbad, cəd = əcdad, ədat = ədəvat, haram = ehram, lif = əlyaf, şərif = əşrəf, səvb = əsvab, tərəf = ətraf, vəsf = əvsaf, xeyir = xeyrat, xulq = əxlaq, nəfs = nüfuz, ağıllı = üqala, əbdal = budala, vərəq = evraq, şey = əşya.

Bu kəlimələrin cəmləri, əsrlərdir tək kimi işlədilməkdədir. Məsələn, “Üqala bir eşqiya, bir övladımın əxlaqını pozdu” deyilir; fəqət “Ağıllı bir şaqi, vələdimin xulqunu pozdu” deyilməz.

Cəmlərinin cəmi də belə işlədilməkdədir:

Seçimdə məğlub olanlar, yolsuzluq evraqlarını yandırdıqdan sonra, əşyalarını toplayıb getdilər.

“Eşqiyalar, övladlarımın əxlaqlarını pozdu.”

“Anarxiyaçıların eşqalleri bəli oldu.”

“Övladlarınızı yaxşı yetişdirin.”

“Budalalar çox saf insanlardır.”

“Tüccarların ixracatları çoxaldı.”

“Əsnaflar da idxalata başladı.”

“Füqaraların ərzaqları kifayət etmədi.”

“Əmsalları içində ən üstünü odur.”

“Masanın ebatları böyük idi.”

“Əcdadlarımızı xeyirlə yad edərik.”

“Alətləri və ədəvatları yaxşı saxlayın.”

“Misir ehramları məşhurdur.”

“Pambıq əlyaflarının en yaxşısı idi.”

“Əli ağa kəndin əşrəflərindəndir.”

“Təzə əsvablarımızı geyinmişdik.”

“Binaların ətraflarına yaxşı baxın.”

“Malların əvsaflarını bildirin.”

“Nə xeyratlar tikdirmişlər.”

“Gənclərin əxlaqları pozulur.”

“Almanların nüfuzları azalır.”

“Hər gün üqalalar törəyir.”

Övliyalara dil uzadanlar çoxaldı.

Bu kəlimələrin Türkcə olaraq belə cəm şəklində söylənməsi yanlış deyildir. Belə yazmaqla dini bir xəta da işlənmir, Mason Abduh kimi, aşağı faizə halal deyilmir. Abduhçular niyə qıcıqlanır ki?

Övladın təki vələddir. Türkcədə övlad yerinə vələd deyilsə, təhqir qəbul edilər. Tüccarlar yerinə tacirlər, ərzaqlar yerinə rızıqlar, nüfuz sayımı yerinə nəfislərin sayımı deyilsə, anlaşılmaz və ya qəribə qarşılanar. Şey kəliməsinin cəmi olan əşya tək olaraq işlədilir. Cəm olaraq əşyalar deyilir. Əşyalar cəmin cəmidir.

Məşhur-xəta olan kəlimələri də istifadə etməyin bir zərəri olmaz. Məsələn; ağıl, yaxşını pisdən ayıran bir qüvvət olduğu halda, xalqımız arasında, hafizə, xatır mənasında da işlədilir. Məsələn; xatırıma gəldi, xatırımdan çıxdı yerinə, ağlıma gəldi, ağlımdan çıxdı deyilir. Amma məşhur-xəta olduğu üçün istifadə etməkdə bir zərər olmaz.

Ərəbcədə cəmin də cəmi olur. Bir neçə nümunə:

Qavm, cəmi əqvam, bunun cəmi də əqavimdir.

Racul [adam], cəmi rical və ricalətdir.

Fadil [fəzilətli], cəmi əfadil və əfadilindir.

Kəlb [it], cəmi kilab və əkalibdir.

Atalarımız deyir ki:

Kilab [it] hürər, karvan keçər.

 


В корзине: 0 шт.

на сумму: 0

Cəmi: 0

Оформить заказ Очистить корзину